Geçtiğimiz iki yazıda Hat Yönetiminin tarihçesi ve hat yönetiminin temel prensiplerini ele almıştık. Bu yazıda ise Hat Yönetiminin 3 temel prensibinden biri olan Hat Yönetiminde Proses Akışı konusunu detaylı şekilde ele alacağız. Proses Akışını sağlıklı bir şekilde sağlamak için temel olarak yapılması gerekenleri 10 adımda inceleyeceğiz ve Hat Dengeleme ile ilgili püf noktaları irdeleyeceğiz.
Adım-1:Müşteri Temposunu Belirleyin
Just In Time’ın ve Yalın Üretim’in temel prensiplerinden biri olan “Doğru Miktarda Ürünü, Doğru Kalitede ve Doğru Zamanda Üretmek” kavramı esasınca, üretimde Akış ve Çekme yaratmak için ilk olarak yapmanız gereken şey Takt Zamanını bulmaktır. Bunun için;
- Takt Zamanını hesaplamak için müşteri talebi ve temin süresini dikkate alınız.
- Çalışma zamanını hesaplarken planlı duruşları düşmeyi unutmayınız.
- Hat içindeki plansız duruş ve performans kayıplarını hesaba kattığınızdan emin olunuz.
Eğer duruş ve performans kayıplarını hesaba katmazsanız hattınızın çevrim zamanı müşteri takt zamanıyla uyumlu olmaz ve müşteri siparişlerini karşılayamama riski ile karşı karşıya kalırsınız. Konu ile ilgili detaylı bilgilere Takt Zamanı ve Çevrim Zamanı linklerini tıklayarak erişebilirsiniz.
Adım-2: Proses Adımlarını Doğru Şekilde Ölçümleyin
Müşteri temposunu belirleyen takt zamanını bulduktan sonra ilk işiniz üretmeniz gereken ürünün iş adımlarını tanımlamak ve her bir prosesteki iş adımlarını doğru şekilde ölçümlemektir. Ölçüm yaparken metod mühendisliğinin temel ilkelerini gözetmeyi lütfen unutmayınız.
- Ölçümünüzde en az 5 en fazla 10 ölçüm yaparak proses süresi ile ilgili temel bilgi edinebilirsiniz.
- Tekrarlı ölçümlerde en sık tekrar eden en kısa süreyi esas alarak ölçümünüzü yapmalısınız.
- Proses sürelerini ölçümlerken iş adımlarını olabilecek en küçük ve anlamlı parçalara ayırmalısınız
- Çok büyük parçalara ayrılmış proses süreleri içinde israfların gizlendiğini unutmayınız
- Proses ölçümü yaparken yürüme-taşıma ve otomatik makine zamanlarını mutlaka hesaba katınız
- Her bir adımı ölçtükten sonra toplu bir ölçüm yaparak ölçümünüzdeki sapmaları düzeltiniz.
- Ölçüm yaptığınız operatörün normal temposunda iş yapıyor olduğundan emin olunuz.
- Yerinde kalite (Built In Quality) operasyonlarını proses sürelerinize eklemeyi unutmayın
Proses adımlarını doğru şekilde ölçümledikten sonra yerinde kalite kontrol iş adımlarıyla birlikte ürettiğiniz ürünün toplam iş yükünü bulmuş olacaksınız. Bundan sonra ideal çalışan sayısını hesaplayabilirsiniz.
Adım-3: İdeal Çalışan Sayısını Hesaplayın
Toplam iş yükünü tespit ettikten sonra ideal çalışan sayınızı artık hesaplayabilirsiniz. Takt zamanını ve toplam iş yükünü bildiğinize göre, sırasıyla;
- Hattın Çalışma Hızını (Çevrim Zamanı) Takt Zamanın 90-95%’i olacak şekilde kabul edin.
- 5-10%’lik payın hattaki performans kaybını kompanze etmek için koyulduğunu unutmayın
- Toplam çalışma süresini düzeltilmiş takt zamanına (Takt Zamanı*95%) bölün
- Bu hesap, sıfır dengeleme kaybı ile olması gereken ideal çalışan sayınızı size verecektir.
- Küsuratlı değeri yukarıya yuvarlamanız gerekmektedir.
Örneğin; Takt Zamanı 40sn olan bir ürün için, kayıpları da göze alarak 38 sn’lik (40*95%=38 sn) düzeltilmiş bir takt zamanı hesaplanır. Toplam proses süresi 140 sn olarak ölçümlenmiş bir hat için ideal çalışan sayısı 4 (140/38=3,68) olarak hesaplanır. 3,68’in 4’e yuvarlanmasının sebebi çalışanın o hatta dedike edilmesinden kaynaklanmaktadır.
Adım-4: Polivalans Oluşturun
Sıfır dengeleme kaybı olan hatlar teorik olarak en ideal çalışan sayısını vermektedir; ancak çalışan yetkinliklerinin hangi proses adımlarını gerçekleştirebileceği dikkate alınmadan işlerin rastgele çalışanlara dağıtılması mümkün değildir. Bu yüzden iş adımlarını her bir çalışanın ne seviyede bildiğini ortaya koyan polivalans tablolarına ihtiyacınız olacaktır.
Polivalans tablosu oluşturuken;
- Hatta çalışanları listeleyin
- İşleri anlamlı ve öğretilebilir düzeyde alt becerilere ayırın.
- Her bir çalışanın hangi yetkinlikte olduğunu puanlayın.
- Bu sınıflandırmaya göre çalışanları ölçümünü yapmış olduğunuz işlere atayın.
- Puanlama yaparken 5’li skala kullanın. Bu skalaya göre;
- 0: Bilgi Sahibi Değil;
- 1: Eğitimini Alıyor;
- 2: Gözetim Altında İş Yapabilir;
- 3: Tek Başına Yapabilir;
- 4: Başkalarına Öğretebilir
olarak sınıflandırılabilir.
Adım-5: İş Adımlarını İstasyonlara Dengeli Şekilde Dağıtın
İş Adımlarını belirleyip polivalans tablosunu oluşturduktan sonra her bir alt görevi çalışanların yetkinlikleri doğrultusunda atayabilir ve istasyonlar arası iş yükünü dengeleyebilirsiniz (Yamazumi). Bu atama esnasında;
- Her bir çalışanın iş yükünün takt zamanını geçmemesine dikkat edin.
- İstasyonları takt zamanının çok altında kalacak şekilde eşit dağıtmaya çalışmayın
- Harika dengelenmiş bile olsa Takt zamanından uzak dengeleme yapmanın erken-fazla üretim israfına yol açtığını unutmayın
- Son operatör en düşük operasyon yükü ile yüklenecek şekilde (sebebi 7. Maddede) diğer operatörlerin tamamını takt zamanına mümkün olduğunca yakın olacak şekilde doldurun.
Adım-6: İş Önceliklerini Doğru Şekilde Tanımlayın
Çalışan yetkinlikleri kadar hattın içerisindeki iş adımlarının birbirleri ile olan mantıksal ilişkisini dikkate almanız gerekmektedir. Burada sormanız gereken sorular;
- Hangi operasyon hangisinin ardılı veya öncülü olabilir?
- Hangi operasyon kendinden sonraki en çok sayıda operasyonu bağlamaktadır?
- Hangi operasyon diğer tüm operasyonlardan bağımsız şeklide konumlanmaktadır?
- Hattı oluştururken operasyonların kritiklik seviyesini (kendine bağlı olan operasyon sayısı ve süresi) dikkate alacak şekilde sıraladım mı?
Bu sorulara verilen cevaplara göre hattınızdaki işlerin tahmin edebileceğinizden çok farklı kombinasyonlarda sıralandığını fark edeceksiniz. Bağımsız operasyonların hat dengeleme kaybını ortadan kaldırabilecek joker operasyonlar olduğunu göreceksiniz.
Adım-7: Takım Liderine ve Takt Zamanına Uyuma Dikkat Edin
Operasyonları takt, polivalans ve öncelik diyagramına göre ilgili operatörlere-istasyonlara dağıttıktan sonra ilgili hattın yönetiminin kim tarafından yapılacağı konusu büyük önem taşımaktadır. 5. Adımda anlatmış olduğum dengeleme modeli hat lideri yetiştirmek için size imkan tanıyacaktır. Bunun için;
- Takt zamanına mümkün olduğunca yakın şekilde doldurulmuş bir dengelemede, operasyon yükü düşük olan son operatörün potansiyel hat lideriniz olduğunu unutmayın.
- Polivalansına bakarak bu potansiyel hat liderinin, işlerin tamamına yakınını 3. veya 4. Seviyeden bilen biri olmasına dikkat edin.
- Yapacağınız iyileştirme çalışmalarının tamamının bu potansiyel hat liderinin iş yükünü azaltmak üzere yapıldığını unutmayın
- Amacınızın, hat liderini Katma Değer-İsraf analizleri ile boşa çıkartıp hattın yönetimini doğru KPI’lar ile ona vermek olduğunu dikkate alın.
Adım-8: Hatlarda Katma Değer-İsraf Analizi Yapın
Temel olarak hattı dengeledikten sonra hat içerisindeki iyileştirme çalışmalarına hemen başlamanız gerekmektedir. Hattı kurduktan sonra üretime başladığınızda yapmış olduğunuz ölçümlerin sapabileceğini ve halen iyileştirme potansiyellerinin olduğunu fark edeceksiniz. Bu yüzden doğru bir Katma Değer-İsraf Analizi yaparak proseslerdeki israf olan noktaları tespit etmeniz gerekmektedir. İsraf noktaları tespit ederken, ister kronometre gözlemi; ister kamera gözlemi ile gereksiz tüm hareketleri inceleyin. Bu hareketler;
- Gereksiz taşımalar
- Gereksiz uzanmalar
- Parçanın operatörün elinde gereksiz çevrilmesi
- Tek elle çalışma (veya çift elle çalışmama)
- Operatörün öncül istasyondan parça beklemesi
- Parçanın montajı esnasında operatörün gereksiz zorlanması
- Operatörün yaptığı tesfiye-alıştırma vs işçilikleri
gibi birçok israf noktası için harcadığı saniyeler olabilir.
Adım-9: İsrafları Ortadan Kaldıracak Kaizenler Başlatın
İsraf analizi sonrasında her bir operasyonda çok ciddi düzeyde saniyeler mertbesinde de olsa birçok israfın gizlendiğini fark edeceksiniz.
Unutmayın her bir operasyonda kazanacağınız 1 sn’lik bir iyileştirme, günlük üretimi 1200 adet olan, 20 operasyonlu bir hatta gün sonunda size 24000 sn= 400 kişi*dk kazandıracaktır. Bu da yaklaşık 1 kişi daha az çalışanla aynı hattı yönetmeniz (veya hat lideri kazanmanız) anlamına gelebilir.
Bu yüzden kaizenleri başlatırken;
- Tüm israfları gözleyin
- İsraf noktalarını istasyonlara göre detaylı şekilde analiz edin
- Çift elle çalışmayı mümkün kılacak aparat fikstür tasarımları üzerinde çalışın.
- Hat Liderinin tecrübesini ve potansiyelini kullanın
- Parçaların verilme yönlerini iyileştirin veya parçaları döndürecek mekanizmalar tasarlayın
Katma Değer-İsraf analizleri karakuri kaizenler için ciddi potansiyeller barındırmaktadır. Burada yapacağınız her Kaizen çalışması hat liderinizin ve ekibinizin potansiyelini ortaya çıkaracak, hat etkinliğinizi artıracak, dengeleme kaybını azaltacak ve takım çalışmasını körükleyecektir. Burada elde ettiğiniz kazanımların diğer hatlar tarafından nasıl hızla benimsediğini gördüğünüzde çalışmanızın ne kadar faydalı sonuçlar ortaya koyduğunu bir kere daha fark edeceksiniz.
Adım-10: Hat Dengeleme Durumunu Gözden Geçirin
İsraf analizinde tespit ettiğiniz israfları ortadan kaldırdıktan sonra hat dengesinin gözden geçirilmesi gerekmektedir. Almış olduğunuz birtakım aksiyonlar bazı istasyonların iş yükünü azaltmış olacağından buradaki dengesizlikleri yönetmeniz önemlidir. Bunun için;
- Takım liderini komple boşa çıkarma hedefiyle mümkün olan tüm işleri kendisinden alıp hattaki diğer operasyonlara kaydırmaya çalışın
- İşleri, boşa çıkan operasyonlara kaydırmak için polivalansınızı gözden geçirin
- Polivalansı gözden geçirdikten sonra eğitim ihtiyaçlarını belirleyin
- Eğer talep değişmiş ise, takt zamanındaki değişimleri dikkate alarak ve 1. Adımdan tekrar başlayarak hattınızı yeniden dengeleyin.
- Tüm adımları dikkatle ele alın.
- Bu iyileştirmelerin sürekli gelişimin bir parçası ve israfın daima bir yerlerde gizli olduğunu asla aklınızdan çıkarmayın
Proses akışının 10 temel adımını bu yazıyla incelemiş olduk. Bundan sonraki yazılarda malzeme akışı ve bilgi akışı sağlamanın prensipleri ile devam edeceğiz.
Sevgiler
Can Yükselen
